Informatie m.b.t. alternatieve geschillenbeslechting

1. Rechtstreekse onderhandelingen

Partijen kunnen -al dan niet bijgestaan door hun raadslieden- rechtstreeks met elkaar onderhandelen met het oog op het bereiken van een minnelijke regeling van hun geschil. Indien er een minnelijk akkoord wordt bereikt dat gesteund is op wederzijdse toegevingen, komt een dading tot stand (artikel 2044 B.W.).

Rechtstreekse onderhandelingen hebben in beginsel geen vertrouwelijk karakter, tenzij partijen worden bijgestaan door een advocaat. De besprekingen, briefwisseling en het e-mailverkeer tussen advocaten is conform de deontologie -behoudens enkele uitzonderingen- strikt vertrouwelijk.

Er is geen specifiek wettelijk kader voorhanden voor rechtstreekse onderhandelingen.

2. Oproeping minnelijke schikking

In dit geval neemt één van de partijen het initiatief om de andere partij(en) te laten oproepen in verzoening voor de bevoegde rechtbank. De rechter zal alsdan proberen om de partijen met elkaar te verzoenen.

Wanneer geen verzoening/minnelijke schikking kan worden bereikt, kan de rechter op geen enkele wijze een beslissing opleggen. In dit geval wordt de niet-verzoening geakteerd en kan de meest gerede partij een procedure ten gronde inleiden teneinde alsnog een beslissing van de rechtbank uit te lokken.

Bereiken de partijen een minnelijke schikking dan wordt deze geakteerd in een proces-verbaal van verzoening. Dit proces-verbaal heeft de kracht van een vonnis.

De minnelijke schikking is wettelijk geregeld (artikelen 730/1 t/m 734 Ger.W.). In bepaalde gevallen legt de wet de voorafgaande verzoeningspoging op, bv. in uitwinningsprocedures voor de beslagrechter of in geschillen voor de arbeidsrechtbank. Ook in echtscheidingszaken wordt vaak verwezen naar de mogelijke verzoening (artikel 757, 10° Ger.W.).

3. Bemiddeling

De bemiddeling is een vertrouwelijk en gestructureerd onderhandelingstraject waarbij de in conflict zijnde partijen worden bijgestaan door een onafhankelijke en onpartijdige derde, de bemiddelaar.

De taak van de bemiddelaar bestaat erin om de onderhandelingen in goede banen te leiden en partijen te helpen om zelf, met volledige kennis van zaken, tot een billijke overeenkomst te komen waarin alle tussenkomende partijen zich kunnen vinden. Indien partijen tot een akkoord komen, stelt de bemiddelaar een overeenkomst op.

De bemiddelaar heeft een speciale opleiding gevolgd en geniet een officiële erkenning. Mr. Marleen Vandeputte is erkend bemiddelaar in familiezaken. U kan zich tot mr. Vandeputte wenden met het oog op bemiddeling in het kader van een echtscheiding door middel van onderlinge toestemming, bemiddeling voor de wijziging van maatregelen omtrent de kinderen na echtscheiding, enz.

Een bemiddelingstraject kan u heel wat tijd besparen. Indien er tot een akkoord wordt gekomen, dan zal dit op eenvoudige wijze bekrachtigd kunnen worden door de rechtbank zonder dat een volledige procedure dient te worden doorlopen. Door de bekrachtiging van de overeenkomst zal het akkoord de waarde van een vonnis krijgen.

De bemiddeling heeft een vrijwillig karakter wanneer partijen overeenkomen om deze methode aan te wenden. Dit kan voorafgaand aan het conflict, bv. door middel van een bemiddelingsclausule in een overeenkomst, of nadat het conflict is ontstaan.

In bepaalde gevallen kan de rechter een bemiddelingspoging opleggen aan partijen, de gerechtelijke bemiddeling. Het is de rechter echter niet toegestaan om een bemiddelingspoging op te leggen indien alle partijen zich hiertegen verzetten.

Er is een uitgewerkte wettelijke regeling voorhanden die de bemiddeling regelt (artikelen 1724 t/m 1737 Ger.W.).

Meer informatie over dit onderwerp vindt u op de website van de federale bemiddelingscommissie (www.fbc-cfm.be).

4. Collaboratieve onderhandelingen

De collaboratieve onderhandelingen zijn een bijzondere vorm van rechtstreekse onderhandelingen. Net zoals bij bemiddeling is dit een vertrouwelijk en gestructureerd onderhandelingstraject. Er is evenwel geen neutrale bemiddelaar. De partijen worden elk door een eigen -daartoe opgeleide en erkende- collaboratieve advocaat bijgestaan. De collaboratieve advocaat zal op actieve wijze en met behulp van dezelfde (communicatie-)technieken als degene die gehanteerd worden in de bemiddeling, proberen in samenspraak met de andere collaboratieve advocaten en partijen een evenwichtig en duurzaam akkoord te vinden.

De collaboratieve onderhandelingen steunen op navolgende pijlers:

• onderhandelingssessies waarbij in groep wordt samengewerkt,
• een contractueel engagement van de partijen en hun collaboratieve advocaten om een overlegde en duurzame oplossing na te streven die in het belang van elke partij. Zij verzaken eraan om het conflict bij een rechtbank aanhangig te maken,
• vertrouwelijke informatie wordt gedeeld,
• indien niet tot een akkoord kan worden gekomen, trekken de collaboratieve advocaten zich terug. Zij kunnen niet langer optreden indien naderhand alsnog een gerechtelijke procedure zou worden opgestart of een ander traject zou worden gevolgd.

Wanneer een akkoord wordt bereikt, dan kan deze overeenkomst de waarde krijgen van een dading (zie hierboven). De overeenkomst krijgt slechts kracht van vonnis wanneer zij door de rechtbank wordt bekrachtigd.

De collaboratieve onderhandelingen zijn hetzij vrijwillig, hetzij gerechtelijk. Op gezamenlijk verzoek van partijen kan de rechter collaboratieve onderhandelingen bevelen.

Het wettelijk kader van de collaboratieve onderhandelingen vindt u terug in de artikelen 1738 t/m 1747 Ger.W.

5. Arbitrage

Arbitrage wordt hoofdzakelijk gebruikt in zakelijke context met een aanzienlijke inzet. Bij arbitrage komen partijen overeen om het conflict voor te leggen aan één of meerdere arbiters die het conflict zullen beslechten. Behoudens andersluidende overeenkomst tussen de partijen is er geen beroepsmogelijkheid. Partijen kunnen zich wenden tot arbitrage-instellingen om de arbitrage te laten verlopen volgens het reglement van die arbitrage-instelling of zij kunnen zelf vorm geven aan de arbitrageprocedure binnen het kader van de wet (ad hoc arbitrage).

Arbitrage verloopt in een besloten sfeer. De vertrouwelijkheid is een groot pluspunt van deze vorm van geschillenbeslechting. Meestal bekomt men sneller een beslissing via arbitrage dan via een gewone procedure voor de rechtbank.

De arbitragebeslissing kan op eenvoudige wijze door de rechtbank worden bekrachtigd, waarna de beslissing dezelfde kracht heeft als een vonnis.

Het wettelijk kader van de arbitrage vindt u terug in de artikelen 1676 t/m 1723 Ger.W.

6. Bindende derdenbeslissing

In dit geval duiden de partijen een derdenbeslisser aan volgens een tussen hen bij overeenkomst vastgelegde procedure. De derdenbeslisser treft een tussen partijen bindende beslissing. Tegen deze beslissing kan enkel opgekomen worden wanneer er sprake is van kennelijke onredelijkheid, strijdigheid met de openbare orde of fraude.

Er is geen wettelijke omkadering van de bindende derdenbeslissing. Bepaalde balies hebben reglementen uitgewerkt voor advocaten die als derdenbeslisser optreden.

7. Tot slot

Een combinatie van één of meer van deze methoden van geschillenoplossing kan in bepaalde gevallen tot de mogelijkheden behoren.

Het hoger vermeld overzicht is niet uitputtend. Er zijn nog diverse andere kanalen om een geschil op een alternatieve of buitengerechtelijk wijze te regelen, vb. ombudsdiensten, gekwalificeerde entiteiten in bepaalde sectoren (vb. bouw). Deze kanalen berusten op privé- of overheidsinitiatieven in samenwerking met de betrokken commerciële sector en worden omwille van hun specificiteit in dit overzicht buiten beschouwing gelaten.